Φίλος Ἱεράρχης μεθ᾿ οὗ συνεζητοῦμεν πρό τινῶν μηνῶν, λάβρως ἐπετίθετο καθ᾿ ἡμῶν τῶν περὶ τοὺς «Τρεῖς Ἱεράρχας» διὰ τὸν ἔλεγχον ὃν ἀσκοῦμεν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ.
- «Ὄχι, φίλε μου», διετείνετο, «δὲν ἐπιτρέπεται ὁ ἔλεγχος. Δὲν ἔχετε οὐδὲν ἀπολύτως δικαίωμα νὰ ἐλέγχετε».
- «Σεβασμιώτατε», ἀντιπαρετηρήσαμεν, «τὸ θέμα εἶνε μέγα. Διὰ τοῦτο ἀρκούμεθα εἰς μίαν καὶ μόνον ἐρώτησιν: Ἡ ἐνσάρκωσις τοῦ Χριστιανικοῦ Ἰδεώδους εἶνε οἱ ἀθάνατοι Πατέρες. Αὐτοὺς ἂς λάβωμεν ὡς μέτρον καὶ ὡς κριτήριον. Λοιπὸν ἐρωτῶ ὑμᾶς: Ἤλεγχον, δριμύτατα μάλιστα, οἱ Πατέρες τοὺς παρεκτρεπομένους κληρικούς; Ναὶ ἢ οὐ;»
- «Ἤλεγχον ἀναμφισβητήτως. Ἀλλὰ ποῖοι ἤλεγχον; Ἤλεγχεν ὁ Ἀθανάσιος, ἀλλ᾿ ἦτο ὁ Ἀθανάσιος. Ἤλεγχεν ὁ Βασίλειος, ἀλλ᾿ ἦτο ὁ Βασίλειος. Ἤλεγχεν ὁ Γρηγόριος, ἀλλ᾿ ἦτο ὁ Γρηγόριος. Ἤλεγχεν ὁ Χρυσόστομος, ἀλλ᾿ ἦτο ὁ Χρυσόστομος. Σεῖς ποῖοι εἶσθε;»
- «Ἐπιτρέψατε μίαν ἀκόμη ἐρώτησιν, Σεβασμιώτατε», εἴπομεν: «Τί εἶνε μείζον, τί εἶνε ἐκπληκτικώτερον, τί φρικωδέστερον; τὸ νὰ δεχθῇ τις τὴν χάριν τῆς Ἀρχιερωσύνης καὶ νὰ λάβῃ ἐξουσίας, αἵτινες δὲν ἐδόθησαν οὔτε εἰς τοὺς ἀγγέλους, ἢ νὰ ἐλέγξῃ ἕνα κληρικόν;»
- «Ἀναμφισβητήτως τὸ πρῶτον».
- «Αἲ λοιπόν, Σεβασμιώτατε, σεῖς χωρὶς νὰ εἶσθε Ἀθανάσιος, χωρὶς νὰ εἶσθε Βασίλειος, χωρὶς νὰ εἶσθε Γρηγόριος, χωρὶς νὰ εἶσθε Χρυσόστομος, ἐτολμήσατε νὰ γίνητε Ἀρχιερεύς, ὡς ἦσαν ἐκεῖνοι. Καὶ ἡμεῖς χωρὶς νὰ εἴμεθα Ἀθανάσιοι, Βασίλειοι, Γρηγόριοι, Χρυσόστομοι, τολμῶμεν νὰ ἀσκήσωμεν ἔλεγχον ὡς ἤσκουν καὶ ἐκεῖνοι. Ὑμεῖς ἠκολουθήσατε τοὺς Πατέρας καὶ ἐμιμήθητε αὐτοὺς εἰς τὸ μεῖζον, ἡμεῖς δὲν δυνάμεθα ν᾿ ἀκολουθήσωμεν καὶ νὰ μιμηθῶμεν αὐτοὺς εἰς τὸ ἔλαττον;».
Καὶ ἡ συζήτησις ἔλαβε πέρας.
Αὐτὴ εἶνε ἡ κατάστασις, ἀδελφοί. Ἐκεῖνοι χωρὶς νὰ εἶνε Ἀθανάσιοι καὶ Χρυσόστομοι, δέχονται ἠρέμῳ συνειδήσει (καὶ μόνον δέχονται ἢ παντὶ σθένει ἐπιδιώκουσι;) τὴν ὑπάτην Ἀρχιερωσύνην, ἣν οἱ κολοσσοὶ ἐκεῖνοι τῆς σοφίας καὶ ἁγιότητος παντοιοτρόπως ἐζήτουν ν᾿ ἀποφύγωσι. Καὶ ἡμεῖς οὐδαμῶς κατηγοροῦμεν αὐτοὺς διὰ τοῦτο. Ἐάν τις ὅμως ἐξ ἡμῶν τῶν μικρῶν καὶ ταπεινῶν, τολμήσῃ νὰ ὑψώσῃ τὸν δάκτυλον πρός τινα διεύθυνσιν καὶ ν᾿ ἀπευθύνῃ ἓν «οὐκ ἔξεστί σοι», τότε ὅλοι εἶνε ἕτοιμοι νὰ ῥίψωσι καθ᾿ ἡμῶν τὸν λίθον τῆς καταδίκης καὶ νὰ κραυγάσωσι στεντορείᾳ τῇ φωνῇ: «Ποῖοι εἶσθε σεῖς, οἱ ὁποῖοι ἐλέγχετε; Δὲν εἶσθε οὔτε Ἀθανάσιοι, οὔτε Βασίλειοι, οὔτε Γρηγόριοι, οὔτε Χρυσόστομοι. Κλείσατε λοιπὸν τὰ στόματά σας...». Ὢ τῆς ὑποκρισίας τοῦ 20ου αἰῶνος!...
Τοιοῦτοι ὅμως τύποι δὲν εἶνε νεοφανεῖς. Ὑπῆρχον πάντοτε. Μία ἐπιστολὴ τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου, εἶνε ἄκρως διαφωτιστικὴ ἐπὶ τούτου, ἀλλὰ καὶ ἀποστομωτική. Ἂς μελετήσῃ αὐτὴν καὶ ὁ ἀρθρογράφος τῆς ἀγαπητῆς Ἁγιορειτικῆς Βιβλιοθήκης.
Ἰδοὺ ἡ ἐπιστολή:
«Στεφάνῳ ἀσηκρῆτις»
«Ἐν τῇ χθὲς ἡμέρᾳ, ἐπειδὴ τῆς εὐκλεοῦς σου παρουσίας ἐν μεθέξει γεγόναμεν, μετά τινας ἄλλας ὁμιλίας, δι᾿ ἃς καὶ ὁ τρόπος τῆς ἐνταῦθά σου ἀφίξεως, εἰς λόγον πως ἐληλύθαμεν Γραφικῶν ζητημάτων· καὶ ἐν ἀμφιβολίᾳ πολλῇ συσχεθέντες, ἀπιθάνως πρὸς ταῦτα διέστημεν ἀπ᾿ ἀλλήλων· καὶ ἡμεῖς μέν, ὦ δέσποτα, ἰδιωτίζοντες, οὐ πάντως κατὰ τὴν παροῦσάν σου σοφίαν ὑπαντήσωμεν. Ἵνα δὲ μὴ τῇ ἐφησυχάσει τῶν ὀφειλομένων λαληθῆναι κρῖμα ἑαυτοῖς ἀπενέγκοιμεν (ἐλεγμῷ γάρ, φησίν, ἐλέγξεις τὸν πλησίον σου καὶ οὐ λήψῃ δι᾿ αὐτὸν ἁμαρτίαν), ἄλλως τε ὅτι καὶ σοφὸν ἐλέγχοντες μᾶλλον ἀγαπηθησόμεθα, ἀναγκαῖον ᾠήθημεν προσφωνῆσαί σοι τὰ ἐπιβάλλοντα. Ὁ κύριός μου, ἵνα συντόμως ἐρῶ, τὰς πολλὰς πεύσεις καὶ ἀντιῤῥήσεις ἐπιστέλλων, ἔφησθα, ὡς οὐ χρὴ τὸν προεστῶτα ποιμενάρχην, ἄτερ πίστεως, ἐπὶ ταῖς ἄλλαις ἐντολαῖς τοῦ Κυρίου, κατὰ ἀγνοίας ἢ ἐθελοντὶ πράττοντά τι τῶν ἀπηγορευμένων, πρός τινος ὑπομιμνήσκεσθαι, ἡμῶν λεγόντων, ὅτι καὶ μάλα· ἀλλ᾿ ὑπὸ τῶν προεχόντων ἐν γνώσει καὶ συνέσει πρὸς τοὺς ἄλλους. Καὶ πρὸς τοῦτο ὁπόθεν καὶ οὐ παραστησόμεθά σοι τὸ τοῦ λόγου ἄτοπον; Πρῶτον μὲν ἀπὸ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Τί γὰρ σοί δοκεῖ τὸ τοῦ Δανιήλ; ἆρα τοὺς πρεσβυτέρους, καίπερ ὢν οὐ τοῦ ἐννόμου καιροῦ τῆς εἰς τὸ λέγειν καὶ παῤῥησιάζεσθαι ἡλικίας, παρανομοῦντας πρὸς τὴν τῆς θείας Σωσάννης καταδίκην, ἐπῃνέθη οὐ μόνον ὑπομιμνήσκων, ἀλλὰ καὶ κατακρίνων· ναὶ ἢ οὐ; Εἶτα οὐ δέχῃ τὸν Ἰωὰβ ἐν τῇ ἀπαριθμήσει τοῦ λαοῦ, ὄντος τοῦ δράματος εἰς παροργισμὸν Θεοῦ, ἀντιβολοῦντα, ἐκλιπαροῦντα, ἀναπείθειν πειρώμενον τὸν θεῖον Δαυΐδ, μὴ τοῦτο δρᾶν; οἶσθα γὰρ τὴν ἱστορίαν. Ἐμὲ δὲ δυσωπεῖ καὶ Ἰοθὸρ ὑπομιμνήσκων τὸν μέγαν Μωυσῆν καὶ παρεγγυώμενος μὴ οὕτω διεξάγειν τὸν λαὸν καὶ οἱονεὶ στοιχειῶν καὶ πρὸς τὴν οἰκείαν
βουλὴν μεταῤῥυθμίζων. Καὶ τίς ὤν; Ἀλλογενής, εἰ καὶ κηδεστής. Καὶ τίνιν φῶν; Τῷ πάντα κατὰ ἀποκάλυψιν Θεοῦ διαπραττομένῳ. Καὶ ταῦτα μὲν ὀλίγον· ἵνα μὴ μακρηγορήσωμεν. Λεκτέον δὲ ἐπὶ τὴν Νέαν. Αἰδεσθῶμεν, εἰ βούλει, πανεύφημε, καὶ τὸ τοῦ τῆς Οἰκουμένης διαπρυσίου κήρυκος ὑπαγόρευμα, τό, «Ἐὰν τῷ ἐσχάτῳ ἀποκαλυφθῇ, ὁ πρῶτος σιγάτω». Οὐχ, ὡς ἀντιτείνει ἡ φιλότης σου, τοῦτο περὶ μόνης τῆς πίστεως. Καὶ οἷον δή με παρέλαθε μικροῦ δεῖν, ὁ μέγας κήρυξ τῆς ἀληθείας Ἰωάννης ἐλέγχει τὸν Ἡρώδην. Ἐρωτῶ, ἀπόκριναί μοι. Ἀλλ᾿ ἀγχίθυρος ὁ πρὸς ἐμὲ οἶδ᾿ ὅτι γέλως· τὸ ὅτι ἐν μέτρῳ τοῦ προφήτου ἰσοστατεῖ ἑαυτόν. Ἀλλ᾿ οὐχ οὕτως, ὦ βέλτιστε. «Ταῦτα δέ», φησίν, «ἐγράφη πρὸς νουθεσίαν ἡμετέρων». Καὶ αὖθις ὁ Παῦλος· «Μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ». Πῶς δὲ καὶ οἷον τε ὀρθοδοξεῖν τὸν λοξοεργοῦντα, τοῦ θείου Ἰακώβου ἐνισταμένου, ἐκ τῶν ἔργων δείκνυσθαι τὴν πίστιν· καὶ τοὺς περὶ τὸ ἓν σφαλλομένους, μηδὲ τὸ θάτερον ἔχειν; Τοσούτων οὖν καὶ τηλικούτων ὄντων μαρτύρων, οὐκ οἴομαι ἀντιφάσκειν τὴν εὐγένειάν σου... »
(Ἑλληνικὴ Πατρολογία Migne 99, 924).
Καὶ μία μικρὰ περίληψις τῆς ἐπιστολῆς, χάριν τῶν ἁπλουστέρων ἀναγνωστῶν: Ὁ Ἅγιος Πατὴρ προσπαθεῖ ν᾿ ἀποδείξῃ ὅτι ὁ ἔλεγχος τῶν κληρικῶν εἶνε ἐπιτετραμμένος. Πρὸς τοῦτο ἀναφέρει ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὡς ἐπιχειρήματα τὸ παράδειγμα τοῦ Δανιήλ, ἐλέγξαντος τοὺς παρανομοῦντας πρεσβυτέρους τοῦ λαοῦ, τὸν Ἰωάβ, ἐλέγξαντα τὸν μέγαν Δαυΐδ καὶ τὸν Ἰοθόρ, ἐλέγξαντα τὸν θειότατον Μωυσῆν. Ἐπίσης ἀναφέρει ἐκ τῆς Καινῆς Διαθήκης τὸν διαπρύσιον κήρυκα τῆς ἀληθείας καὶ ἐλεγκτὴν τῆς παρανομίας Ἰωάννην τὸν Βαπτιστήν. Ἀντικρούων δὲ τὴν αἰώνιον ἔνστασιν, ὅτι αὐτὸς δὲν ἔχει τὸ ἀνάστημα αὐτῶν, ὥστε νὰ πράττῃ τὰ ἐκείνων, ἐπάγεται: Αὐτά, ἅτινα ἐγράφησαν, ἐγράφησαν ἵνα ἡμεῖς συμμορφούμεθα πρὸς αὐτά. Ὁ δὲ Παῦλος καλεῖ ἡμᾶς νὰ μιμώμεθα αὐτόν. Συνεπῶς δυνάμεθα (ἢ μᾶλλον ὑποχρεούμεθα) νὰ μιμώμεθα τοὺς Πατέρας ἐν τῷ ἐλέγχειν τοὺς παρανομοῦντας.
Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω. Ἀλλ᾿ ὑπάρχουσι σήμερον πολλοὶ ἔχοντες ὦτα;
Ἄρθρα - Μελέται - Ἐπιστολαί, τόμος Β΄,
Ἀρχιμανδρίτου Ἐπιφανίου Ι. Θεοδωροπούλου,
ἐπιμελείᾳ Ἀρχιμανδρίτου Ἰωάννου Κωστώφ,
Ἐκδόσεις Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός,
Ἔκδοσις Β΄, Σταμάτα 2017
Σελίδες 94-97
Ἱερὰ Παράταξις «Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός»
Τρεῖς Ἱεράρχαι 1/1/1954
