Μερικοὶ ἔχουν παρεξηγήσει τὴν ἐντολὴν τοῦ Κυρίου περὶ ἀποφυγῆς ἐπιδείξεως τῆς νηστείας καὶ ὅταν εὑρεθοῦν μαζὶ μὲ ἄλλους, οἱ ὁποῖοι δὲν τηροῦν τὰς νηστείας, καταλύουν καὶ αὐτοί, ἐνῷ εἰς τὴν οἰκία των νηστεύουν.
«Ἔφαγα κρέας», λέγουν, «παρ᾿ ὅτι ἦτο Παρασκευή, διὰ νὰ μὴ τοὺς σκανδαλίσω»!!!
Πρέπει βεβαίως νὰ προσέχωμεν πολὺ νὰ μὴ σκανδαλίσωμεν τοὺς συνανθρώπους μας, ἀλλ᾿ ὁ σκανδαλισμὸς αὐτός, τὸν ὁποῖον πρέπει νὰ ἀποφεύγωμεν, εἶνε ὁ σκανδαλισμὸς ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν παράβασιν τῶν Νόμων τοῦ Θεοῦ ἢ τῶν ἐντολῶν τῆς Ἐκκλησίας. Σκανδαλισμὸς ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν τήρησιν τῶν Νόμων τοῦ Θεοῦ ἢ τῶν ἐντολῶν τῆς Ἐκκλησίας (ἂν πράγματι ὑπάρχει καὶ τοιοῦτος «σκανδαλισμός»), πρέπει νὰ μᾶς ἀφήνῃ τελείως ἀδιαφόρους! Ἂν ὑπάρχουν (καὶ βεβαίως ὑπάρχουν) ἄνθρωποι ποὺ σκανδαλίζονται διότι βλασφημοῦμεν, ἢ αἰσχρολογοῦμεν, ἢ ψευδόμεθα, ἢ καταλύομεν τὰς νηστείας κ.λπ. κ.λπ., τότε ἡ ἐνοχή μας εἶνε διπλῆ: Εἴμεθα ἔνοχοι καὶ διὰ τὴν ἁμαρτίαν ποὺ διαπράττομεν καὶ διὰ τὸν ἐξ αὐτῆς σκανδαλισμὸν τῶν ἀδελφῶν μας. Ἀλλ᾿ ἂν ὑπάρχουν (ἂν ὑπάρχουν...) ἄνθρωποι πού... σκανδαλίζονται (!), διότι ἡμεῖς προσευχόμεθα, ἐξομολογούμεθα, μεταλαμβάνομεν τῶν θείων Μυστηρίων, τηροῦμεν τὰς νηστείας κ.λπ., ἂς σκανδαλίζωνται καὶ ἂς λέγουν ὅ,τι θέλουν! Πρέπει νὰ ἐννοήσωμεν καλῶς ὅτι ἄλλο πρᾶγμα εἶνε ἡ ἐπίδειξις καὶ ἄλλο πρᾶγμα εἶνε ἡ ὁμολογία. Ὁ Χριστιανὸς ποὺ θὰ εὑρεθῇ μαζὶ μὲ ἄλλους ἐνώπιον τραπέζης εἰς τὴν ὁποίαν ὑπάρχουν φαγητὰ πασχαλινά, ἐνῷ εἶνε ἡμέρα νηστείας, ὀφείλει ἤρεμα καὶ ταπεινά, χωρὶς φαρισαϊκοὺς κομπασμοὺς καὶ καυχησιολογίας, νὰ ἀρνηθῇ νὰ φάγῃ ἀπὸ τὰ φαγητὰ αὐτά. Τοῦτο δὲν εἶνε ἐπίδειξις, εἶνε στοιχειώδης συνέπεια πρὸς τὰς ἀρχάς του, εἶνε ὁμολογία τῆς ἰδιότητός του ὡς πειθαρχικοῦ τέκνου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Μὲ τὴν στάσιν του δὲ αὐτὴν θὰ διδάξῃ καὶ τοὺς ἄλλους ὅτι δὲν πράττουν καλῶς παραβαίνοντες τοὺς θεσμοὺς τῆς Ἐκκλησίας. Ἐνῷ ἐὰν φάγῃ καὶ αὐτός, θὰ διδάξῃ ἐμπράκτως καὶ τοὺς ἄλλους ὅτι ἠμποροῦν νὰ ἀδιαφοροῦν διὰ τὰς ἐντολὰς τῆς Ἐκκλησίας. «Ἀφοῦ αὐτὸς - θὰ σκεφθοῦν οἱ ἄλλοι -, ποὺ ἐκκλησιάζεται τακτικῶς καὶ ἐξομολογεῖται καὶ κοινωνεῖ, τρώγῃ, αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ νηστεία δὲν εἶνε τίποτε. Καλῶς λοιπὸν πράττομεν καὶ ἡμεῖς ποὺ δὲν νηστεύομεν»...
Ἀρχιμανδρίτου Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου
Περίοδος Τριῳδίου, Τὸ Ἐκκλησιαστικὸν Ἔτος 1
Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζῆνος
Ἔκδοσις Θ΄, Ἀθήνα Μάρτιος 2012
Σελίδες 34-36
Πᾶσα ἐποχὴ ἔχει τὰς ἐφευρέσεις καὶ ἀνακαλύψεις αὐτῆς, εἴτε μικρὰς εἴτε μεγάλας, εἴτε σημαντικὰς εἴτε ἀσημάντους. Ἡ σημερινὴ ἐποχὴ ἰδίᾳ θὰ ἠδύνατο δικαίως νὰ χαρακτηρισθῇ ὡς ἐποχὴ τῶν ἐφευρέσεων καὶ ἀνακαλύψεων. Ἀναμφιβόλως δ᾿ ἡ πλέον καταπληκτικὴ καὶ κυριολεκτικῶς ἀλλόκοτος ἀνακάλυψις τῆς ἐποχῆς ἡμῶν εἶνε ὁ περίφημος «Ἑλληνοχριστιανικὸς Πολιτισμός»!
Τυγχάνει βεβαίως δύσκολον νὰ καθορισθῇ ὁ ἐφευρέτης τοῦ ὅρου τούτου, (ἀναμφισβητήτου ὄντος, ὅτι ὁ ὅρος προϋπῆρχε τοῦ Συντάγματος τοῦ 1952 καὶ ἁπλῶς ἐχρησιμοποιήθη ὑπ᾿ αὐτοῦ,) ἀλλὰ τοῦτο δὲν ἔχει σημασίαν.
Τί εἶνε λοιπὸν αὐτὸς ὁ «Ἑλληνοχριστιανικὸς Πολιτισμός»; Εἶνε, ὡς καὶ ὁ ὅρος δηλοῖ, ὁ Πολιτισμὸς ἐκεῖνος, ὅστις προῆλθεν ἐκ συγκράσεως στοιχείων τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἐὰν θέλωμεν νὰ κυριολεκτῶμεν καὶ νὰ μὴ παρατάσσωμεν πομπώσεις λόγους ἀνευ οὐσιαστικοῦ περιεχομένου, ὀφείλομεν, λέγοντες «Ἑλληνοχριστιανικὸν Πολιτισμόν», νὰ ἐννοῶμεν τοῦτο: Ὅτι τόσον ὁ Ἑλληνισμὸς ὅσον καὶ ὁ Χριστιανισμός, λαμβανόμενοι αὐτοτελῶς καὶ κεχωρισμένως, ἦσαν ἐλλιπεῖς καὶ οὐχὶ αὐτάρκεις καὶ ἄρτιοι. Ἦτο λοιπὸν ἀνάγκη νὰ δανεισθῇ ὁ εἷς ἐκ τοῦ ἑτέρου τά, ὧν ἐστερεῖτο αὐτός, στοιχεῖα, ἵνα οὕτω συμπληρούμενος καὶ τελειοποιούμενος, δημιουργήσῃ ἕνα Πολιτισμὸν ἰδεώδη (ἐφ᾿ ὅσον θὰ ἐστερεῖτο τῶν ἐλλείψεων καὶ τῶν ἀτελειῶν, ἂς εἶχον ὁ τε Ἑλληνισμὸς καὶ ὁ Χριστιανισμὸς ἐν αὐτοτελεῖ θεωρήσει), ὅστις θὰ ἐκαλεῖτο «Ἑλληνοχριστιανικός», ὡς μετέχων ἀμφοτέρων. Αὐτὸ νομίζομεν ὅτι εἶνε, δηλαδὴ ὀφείλει νὰ εἶνε τὸ πραγματικὸν νόημα τοῦ ὅρου. Ἐρωτῶμεν ὅμως τοὺς ὑποστηρικτὰς τοῦ «Ἑλληνοχριστιανικοῦ Πολιτισμοῦ», ὧν οἱ πλεῖστοι Θεολόγοι: Πιστεύουσιν ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς ἦτο ἀτελὴς καὶ ἀνεπαρκὴς καὶ ἔχρῃζε συμπληρώσεων καὶ τελειοποιήσεων παρὰ τῆς ἑλληνικῆς φιλοσοφίας καὶ τοῦ ἑλληνικοῦ ἐν γένει πνεύματος; Εἰς ποῖα δὲ σημεῖα συνεπληρώθη; Ποῖα οὐσιαστικὰ στοιχεῖα τοῦ Ἑλληνισμοῦ προσελάβετο;
Δὲν δεχόμεθα, λέγουσιν οἱ εἰρημένοι ὑποστηρικταί, τὸν Χριστιανισμὸν ἀτελῆ καὶ ἐλλιπῆ, ἀλλὰ τὸν Ἑλληνισμόν. Οὐχὶ ὁ Ἑλληνισμὸς τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἀλλ᾿ ὁ Χριστιανισμὸς τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀποτελεῖ «ἀνάπτυγμα καὶ συμπλήρωμα». Ἂς συμφωνήσωμεν, καίτοι φρονοῦμεν ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς ἀποτελεῖ, κατὰ τὰ 95% σχεδόν, ἄρνησιν καὶ καταδίκην τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Εἶνε ὅμως καταφανέστατον, ὅτι ἀπείρως πλεῖον ἀποτελεῖ τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ συμπλήρωμα ὁ Χριστιανισμός. Διατί λοιπὸν νὰ ὁμιλῶμεν περὶ «Ἑλληνοχριστιανισμοῦ» καὶ οὐχὶ περὶ «Ἰουδαιοχριστιανισμοῦ»; ... Ἀναμφιβόλως εἶνε ἄστοχα ταῦτα. Ὁ Χριστιανισμὸς δὲν ἔχει ἀνάγκην συνθέσεων οὔτε ὑπ᾿ αὐτὴν οὔτε ὑπ᾿ ἐκείνην τὴν ἔννοιαν. Εἶνε καὶ πρέπει νὰ παραμείνῃ αὐτοτελὴς καὶ αὐτάρκης. Τὰ πάντα συμπληροῖ, ὑπ᾿ οὐδενὸς συμπληρούμενος. Οἱ ὅροι «Ἑλληνισμὸς» καὶ «Ἑλληνικὸς Πολιτισμὸς» ἂς μένωσι πρὸς δήλωσιν παντὸς ὅ,τι ἀνήκει εἰς τὴν ἐθνικὴν ἡμῶν ἰδιότητα, (ὅπως διὰ τοὺς Ῥωμαίους ὁ «Ῥωμαϊκὸς Πολιτισμός», διὰ τοὺς Γάλλους ὁ «Γαλλικὸς Πολιτισμός», κττ.), οἱ δὲ ὅροι «Χριστιανισμὸς» καὶ «Χριστιανικὸς Πολιτισμὸς» ἂς χρησιμοποιῶνται ἄνευ μείξεων καὶ συνθέσεων...
Ἀλλά, μεταξὺ Χριστιανισμοῦ καὶ Ἑλληνισμοῦ, λέγουσιν, ὑπάρχουσι κοινὰ σημεῖα. Ἐὰν ὅμως δὲν πρόκηται περὶ ἀμοιβαίων ἐλλείψεων καὶ συμπληρώσεων, ἀλλ᾿ ἁπλῶς περὶ κοινῶν σημείων, τότε πρὸς τί ἡ σύμμειξις ἣν ἀδηρίτως καὶ ἀνοικτιρμόνως ἀπαιτεῖ ὁ ὅρος «Ἑλληνοχριστιανικός»; Διατί ἆρά γε δὲν ἀρκεῖ ὁ ὅρος «Χριστιανικὸς Πολιτισμός», ἐφ᾿ ὅσον ὁ Χριστιανισμὸς ἔχει μὲν ἐν ἑαυτῷ καὶ ἐξ ἑαυτοῦ πάντα τὰ ὑγιᾶ καὶ καλὰ στοιχεῖα τοῦ Ἑλληνισμοῦ (ἐλάχιστα ὄντα), ἔχει δ᾿ ἅμα καὶ ἄπειρα ἄλλα, θειότατα καὶ ἐξαισιώτατα, ἅτινα οὐδὲ διενοήθη κἂν ὁ Ἑλληνισμός; Ἐν τῷ ὑλικῷ βεβαίως χώρῳ, ἔνθα κυριαρχεῖ ἡ ποσότης, εἶνε σκόπιμος ἡ μεῖξις ὁμοίων στοιχείων, πρὸς αὔξησιν τοῦ ποσοῦ. Ἐν τῷ πνευματικῷ ὅμως πεδίῳ, τῷ πεδίῳ τῶν ἰδεῶν, ἔνθα κυριαρχεῖ ἡ ποιότης, ἡ μεῖξις μὲν διαφόρων (οὐχὶ ὅμως καὶ ἀντιθέτων ἀλλήλλοις,) στοιχείων, εἶνε σκόπιμος, ὡς ἐπιφέρουσα αὔξησιν τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ποιοτήτων, ἤτοι εὐρύνουσα τὸ ἰδεολογικὸν περιεχόμενον ἑνὸς συστήματος· ἡ μεῖξις ὅμως ὁμοίων στοιχείων (ἰδεῶν) εἶνε οὐ μόνον ἄχρηστος ἀλλὰ καὶ ἄσκοπος, ἀλλὰ τοῦτ᾿ αὐτὸ ἀκατανόητος. Πρὸς τί λοιπὸν αἱ «Ἑλληνοχριστιανικαὶ» ἀλχημικαὶ συνθέσεις; Ἐκτὸς δὲ τούτου, κοινὰ σημεῖα δύναταί τις νὰ εὕρῃ οὐ μόνον μεταξὺ Χριστιανισμοῦ καὶ Ἑλληνισμοῦ, ἀλλὰ καὶ μεταξὺ Χριστιανισμοῦ καὶ παντὸς λαοῦ. Θὰ ἔχωμεν λοιπὸν ποικιλίαν «... χριστιανικῶν» συνθέσεων; Θὰ κατασκευάσωμεν τόσους ὅρους (ἔχοντας ὡς α΄ συνθετικὸν τὸ ὄνομα τοῦ λαοῦ καὶ ὡς β΄ τὴν λέξιν χριστιανικός,) ὅσοι καὶ λαοί; Ἀλλὰ καὶ ἓν ἕτερον: τὰ κοινὰ σημεῖα μεταξὺ Ἑλληνισμοῦ καὶ
Χριστιανισμοῦ, ἅτινα ὑποδεικνύονται ὑπὸ τῶν εἰρημένων, μετροῦνται εἰς τῆς μιᾶς χειρὸς τοὺς δακτύλους. Ἐὰν ὅμως ἀποπειραθῶμεν νὰ μετρήσωμεν διὰ τῶν δακτύλων τὰ κοινὰ σημεῖα μεταξὺ Ἰουδαϊσμοῦ καὶ Χριστιανισμοῦ, ἀσφαλῶς θὰ ἀναζητήσωμεν ἑκατόγχειρά τινα τῆς ἀρχαίας Μυθολογίας... Διατί λοιπὸν ἡ κοινότης ἐλαχίστων σημείων ἐπιβάλλει «Ἑλληνοχριστιανικὸν Πολιτισμὸν» καὶ ἡ κοινότης ἀναριθμήτων σημείων δὲν ἐπιβάλλει «Ἰουδαϊοχριστιανικὸν Πολιτισμόν»; Διατί λησμονοῦμεν, ὅτι ἡ Παλαιὰ Διαθήκη κεῖται ὡς βάσις καὶ θεμέλιον τῆς
νέας θρησκείας καὶ ὡς ἰσόκυρος πρὸς τὴν Καινὴν πηγὴν τοῦ Χριστιανισμοῦ; Διατί δὲν ἐννοοῦμεν, ὅτι ὁ Θεός, ᾧ σήμερον λατρεύομεν, δὲν εἶνε ὁ θεὸς (οἱ θεοὶ δηλαδή,) τοῦ Ὁμήρου καὶ τοῦ Ἡσιόδου, τοῦ Πλάτωνος καὶ τοὺ Ἀριστοτέλους, ἀλλὰ ὁ Θεὸς τοῦ «Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ καὶ τοῦ σπέρματος αὐτῶν τοῦ δικαίου»; Διατί δὲν βλέπομεν ὅτι ὁ θεοκίνητος Παῦλος, γράφων πρὸς τοὺς πιστεύσαντας ἐθνικούς, δὲν ἀποκαλεῖ πατέρας αὐτῶν τοὺς ἀρχαίους φιλοσόφους, ἀλλὰ τὸν Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ (Ῥωμαίους Δ΄ 1, 12 καὶ Θ΄ 10); Εἶνε ὀρθὸν νὰ ὁδηγῇ ἡμᾶς εἰς τοιαῦτα ὀλισθήματα ὁ ἄκρατος ἐθνικὸς ζῆλος;
Ἀλλ᾿ ὁ Ἑλληνισμός, συνεχίζουσιν οἱ εἰρημένοι, «προπαρεσκεύασε τὸ ἔδαφος τῆς ἐπικρατήσεως τοῦ Χριστιανισμοῦ διὰ τούτου καὶ ἐκείνου καὶ ἐκείνου τοῦ τρόπου». Σύμφωνοι! Καὶ ἡ Ρωμαϊκὴ κυριαρχία ὅμως, καταλύσασα τοὺς πολιτικοὺς φραγμούς, οἵτινες διῄρουν τὰ ἔθνη, καὶ ἑνώσασα τοὺς πάντας ὑπὸ ἕνα μονάρχην, συνετέλεσεν (ἀνθρωπίνως ὁμιλοῦμεν,) οὐ μικρὸν εἰς τὸν θρίαμβον τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὡς ὁμολογεῖ καὶ αὐτὸς ὁ Κωνσταντῖνος Παπαῤῥηγόπουλος (Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ἔκδοσις Ϛ΄, τόμος β΄, μέρος β΄, σελ. 86). Πρέπει λοιπὸν καὶ ἡ Ῥώμη νὰ ἀξιώσῃ ἀμοιβὰς καὶ νὰ ἀπαιτήσῃ συμμετοχὴν εἰς τὴν νέαν θρησκείαν οὐχὶ ὡς ὀπαδός, ἀλλ᾿ ὡς συνέταιρος; Ἂς κατασκευάσωμεν τότε καί... «Ῥωμαιοχριστιανικὸν Πολιτισμόν»!...
Ἀλλὰ πρὸς τί νὰ μακρηγορῶμεν; Τίς ἄλλος προπαρεσκεύασε τὸ ἔδαφος ὅσον ὁ Ἰουδαϊσμός; Τί ἄλλο γέγονε «παιδαγωγὸς εἰς Χριστὸν» (Γαλάτας Γ΄ 24) εἰς ὃν βαθμὸν ὁ Νόμος τοῦ Ἰσραήλ; Τίνι ἐδόθησαν «ἡ υἱοθεσία καὶ ἡ δόξα καὶ αἱ διαθῆκαι καὶ ἡ νομοθεσία καὶ ἡ λατρεία καὶ αἱ ἐπαγγελίαι» (Ῥωμαίους Θ΄ 4); Πόθεν δὲ «ὁ Χριστὸς τὸ κατὰ σάρκα»; (Ῥωμαίους Θ΄ 5). Οὐχὶ ἐξ Ἰουδαίων; Καὶ πόθεν ἡ σωτηρία ἀνέτειλεν; Ἐκ τῶν Σαμαρειτῶν, ἐκ τῶν Ῥωμαίων, ἐκ τῶν Ἑλλήνων; Ἀλλὰ πάντες
γνωρίζομεν, ὅτι «ἡ σωτηρία ἐκ τῶν Ἰουδαίων ἐστιν» (κατὰ Ἰωάννην Δ΄ 22). Ποῖον ἑπομένως πνεῦμα εἶνε συγγενέστερον πρὸς τὸν Χριστιανισμόν, ἂν μὴ τὸ τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ; Διατί λοιπὸν βλέπομεν ἀνυπάρκτους «Ἑλληνοχριστιανικὰς» συνθέσεις καὶ συγγενείας καὶ κλείομεν τοὺς ὀφθαλμοὺς πρὸ τῆς μεγίστης συγγενείας Ἰουδαϊσμοῦ καὶ Χριστιανισμοῦ;...
Δὲν εὑρέθη συνέχεια.
Ἄρθρα - Μελέται - Ἐπιστολαί, τόμος Β΄,
Ἀρχιμανδρίτου Ἐπιφανίου Ι. Θεοδωροπούλου,
ἐπιμελείᾳ Ἀρχιμανδρίτου Ἰωάννου Κωστώφ,
Ἐκδόσεις Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός,
Ἔκδοσις Β΄, Σταμάτα 2017,
σελίδες 154-158
